| Sažetak | Bruno Maier è ritenuto uno dei più importanti italianisti e critici letterari degli ultimi decenni. Ha dedicato la sua vita allo studio della storia della letteratura italiana interessandosi, nei suoi «viaggi» di critico, a numerosi autori e periodi della letteratura italiana: da Dante a Croce, da Boccaccio ad Alfieri, da Lorenzo il Magnifico a Tasso, da Poliziano a Della Casa, da Castiglioni a Cellini, dai novellieri del Cinquecento a Baretti, dall’Arcadia al Neoclassicismo. Ha studiato in maniera esemplare la letteratura triestina del Novecento e se oggi esiste il concetto stesso di triestinità, se oggi Trieste è considerata città di Svevo, Saba, Giotti, Stuparich, oltre all’intrinseco valore di questi nomi, lo si deve proprio a lui, Bruno Maier, definito «genius loci [... e] memoria vivente e valida di più di due generazioni» da studiosi come Mario Petrini e Pietro Gibellini (Maier: 1992). Ha dedicato tutto se stesso, per molti anni, allo studio di Italo Svevo facendosi promotore delle sue opere e curatore dell’edizione critica sullo scrittore triestino, riuscendo, in fine, sotto la supervisione della moglie Livia Veneziani e della figlia Letizia Svevo Fonda Savio, a fondare il Museo sveviano presso la biblioteca civica Attilio Hortis di Trieste. Inoltre, da «capodistriano di nascita e triestino d’adozione» (Visintini: 2002) ha dedicato le proprie anima e penna a promuovere e far conoscere la letteratura della sua amata Istria. Verso la fine della sua vita si è cimentato anche come scrittore di un racconto (Case a Capodistria) e un romanzo (L’assente), purtroppo l’unico perché stroncato dalla malattia, tradotto in croato (Odsutan) da Mihaela Vekarić. Da giovane ha scritto anche poesie e piece teatrali che non si è mai deciso di pubblicare poiché da lui ritenute esercitazioni di stile e scrittura. La vita di Bruno Maier era rivolta principalmente alla critica letteraria; ha scritto molto di altri, ma in pochi hanno scritto di lui. Trattasi, come documentato nella tesi, perloppiù di brevi rassegne di colleghi e collaboratori pubblicate in memoria di questo grande critico, dopo la sua morte, sul quotidiano “Il Piccolo”, le riviste “La Battana” e “Misure Critiche”. L’opera più completa e sicuramente da evidenziare è Ricordo di Bruno Maier, scritta a due mani da Enza Giammancheri, moglie del critico, e l’amico di famiglia don Pietro Zovatto, pubblicata dopo la morte di Maier, che ha come linea guida la sua vita e opera. Con questa ricerca si è voluto onorare la persona di Bruno Maier attraverso, se non la storia di una vita allora il più completo panorama letterario, al fine di evidenziare l’erudizione e la creatività dell’esimio critico, scrittore e poeta con una dettagliata mappatura delle sue opere; svelare il suo personale punto di vista nel ruolo di critico di letteratura triestina del 20° secolo, con particolare attenzione a Italo Svevo, le cui opere Maier ha coltivato con particolare fervore critico; discutere la presenza di elementi autobiografici nel suo unico romanzo; presentare i legami del critico con l’area in cui ha vissuto e lavorato (Capodistria, Trieste) e l’impatto della stessa sulla sua poesia e prosa; confrontare i due testi del romanzo L’assente, quello di partenza, in italiano, e quello d’arrivo, in croato, in base al modello di traduzione di Vinay e Darbelnet (Mounin: 2006: 64-66). È stato presentato il vasto lavoro critico letterario di Bruno Maier che copre quasi tutto il territorio italiano: dal padre della letteratura italiana, Dante, ai meno noti, ma non meno importanti, soprattutto per l’area di confine, scrittori e poeti triestini con un particolare occhio di riguardo per i due massimi rappresentanti, Svevo e Saba; analizzato l’opus letterario e poetico di Maier: il racconto Case a Capodistria, il romanzo L’assente, l’incipit del secondo romanzo rimasto incompiuto Le ali di Pegaso e i suoi lavori giovanili, poesie e piece teatrali cercando di far conoscere il mondo interiore del critico istro-triestino, la sua relazione con il la città natia e la lingua materna, la nostalgia per l’ormai “perduto”, attraverso l’analisi del suo approccio critico alla raccolta di poesie in dialetto capodistrano Fora del semenà di Valentino (Tino) Gavardo ed evidenziare l’eccellente conoscenza della poesia vernacolare e una grande sensibilità per la fonetica e la morfologia del dialetto nativo; individuato i punti di incontro tra la trilogia sveviana e le opere letterarie di Bruno Maier, considerato da Letizia Svevo Fonda Savio «lo studioso più accreditato di Svevo» (1986: 5), per la sua instancabile e devota dedizione alle opere e vita dello scrittore triestino; confrontati i due testi, in italiano e in croato, in base ai sette procedimenti leciti di procedere in materia di traduzione di Vinay e Darbelnet (imprestito, calco, traduzione letterale, trasposizione, modulazione, equivalenza, adattamento) e documentati e discussi le incongruenze e gli errori di traduzione riscontrati. L’apporto scientifico base di questa tesi sta nella vastità di fonti riportate (alcune andate perdute per uno spandimento dell’acqua nel 2012) e nel suo utilizzo in funzione di fonte bibliografica per futuri lavori su Svevo, la letteratura triestina e istriana del XX secolo. |
| Sažetak (engleski) | Bruno Maier is considered one of the most significant Italianists and literary critics of the last few decades. He dedicated his life to the study of Italian history and literature and his subject of interest in his critical “journeys” were numerous writers and different periods of Italian literature: from Dante to Croce, from Boccaccio to Alfieri, from Lorenzo il Magnifico to Tasso, from Poliziano to Della Casa, from Castiglione to Cellini, from the short story writers of the 16th century to Baretti, from Arcadia to neoclassicism. In an exemplary manner he studied the Trieste literature of the 20th century. The existence of the sole notion of triestinità, regardless of the fact that Trieste is the city belonging to Svevo, Saba, Giotti, Stuparich and considering the true value lying in each of these names, can be allocated to Bruno Maier. He was defined as “genius loci [… and], a living and valuable mind for more than two generations” by prominent scientists like Mario Petrini and Pietro Gibellini (Maier, 1992). For many years Maier devoted himself to the study of the works done by Italo Svevo thus becoming his works’ promotor. He was the editor of publications about the Italian writer succeeding, in the end, under the supervision of Svevo’s wife Livia Veneziani and daughter Letizia Svevo Fonda Savio, to found the Svevo Museum as part of the Attilio Hortis city library in Trieste. Moreover, “born in Koper, but adopted by Trieste” (Visintini: 2002), he dedicated his own soul and pen to the promotion and annunciation of his beloved Istria’s literature. Toward the end of his life he engaged as a short story writer (Case a Capodistria) and novel writer (L’assente), translated to Croatian (Odsutan) by Mihaela Vekarić. Unfortunately, it was his only novel since he was torn apart by a disease. As young he also wrote poetry and theatre pieces which he never published because he considered them writing style exercises. Bruno Maier’s life was primarily oriented toward literary criticism; he wrote a lot about others, but only few have written about him. As documented in the dissertation, these are mostly short reviews of his work written by colleagues and collaborators and published in memory of this prominent critic from Trieste after his death in the newspaper “Il Piccolo” and in magazines “La Battana” and “Misure Critiche.” The most complete work about the life and work of our critic which should be emphasized is Ricordo di Bruno Maier written by Enza Giammancheri, Maier’s wife, and their family friend Don Pietro Zovatto. It was published after Maier’s death. The purpose of this study is to honour the critic Bruno Maier through an analysis of this our time, prominent critic’s life and literary opus with the aim of indicating erudition and pointing out creativity which belonged to the famous critic, writer and poet in an outline of his works; it wants to depict his personal view of the 20th century Italian literature criticism’ role with special attention to Italo Svevo whose work was especially cherished by Maier; it also discusses the presence of autobiographical elements in his only novel (L’assente); it presents the bond between him and the area he worked and lived in (Koper, Trieste) and the influence it had on his poetry and prose; it compares the two texts of the novel L’assente, the original one in the Italian language and the translation in the Croatian language, based on the translation model offered by Vinay and Darbelnet (Mounin: 2006: 64 – 66). It presents the rich literary – critical work of Bruno Maier which includes almost the whole Italian territory: from the father of Italian literature, Dante, to the less known, but not less important, especially in the bordering area, writers and poets from Trieste with special attention given to the two most prominent representatives, Svevo and Saba; it analyses Bruno Maier’s literary and poetic opus: the short story Case a Capodistria, the novel L’assente, the incipit of his second, unfinished novel Le ali di Pegaso and his early works, poems and theatrical pieces aiming at understanding the inner world of the critic from Istria and Trieste, his relationship with his place of birth and language, nostalgia for the “lost,” through the analysis of his critical review about the collection of poems in the Koper dialect Fora del semenà by Valentino (Tino) Gavardo and by emphasizing his excellent knowledge of dialectal poetry and sensitivity to the phonetics and morphology of his native dialect; the study detects the common points between Svevo’s trilogy and Bruno Maier’s literary pieces, considered by Letizia Svevo Fonda Savio as “the greatest connoisseur of Svevo” (1986: 5) due to his tireless devotion to the work and life of the writer from Trieste; two texts have been contrasted, the original in the Italian language and the translation in the Croatian language, according to seven translation procedures defined by Vinay and Darbelnet (loan, calque, literal translation, transposition, modulation, equivalence, adaptation) and the translation incongruences and errors have been presented and discussed. The basic scientific contribution of this work lies in its vast references (some of them being lost due to a spillage of water in the old building of the Attilio Hortis library in Trieste which happened in 2012) and in the possibility of using the references as a base for future studies about Svevo, as well as the Trieste and Istria literature of the 20th century. |
| Sažetak (hrvatski) | Bruno Maier, jedan je od najznačajnijih talijanista i književnih kritičara povijesti talijanske književnosti posljednjih desetljeća koji je kao predmet interesa svojih kritičkih «putovanja», odabrao brojne književnike i različita razdoblja talijanske književnosti. Posebna pozornost ove doktorske disertacije posvećena je erudiciji i kreativnosti Bruna Maiera, odnosno utjecaju povijesnog razdoblja i teritorijalnog okruženja na njegov ukupan stvaralački rad. Bruno Maier rođen je 1. prosinca 1922 u Kopru. Zbog njegove neizmjerne ljubavi za književnost već u osnovnoj školi smatrali su ga, prema svjedočenju jedne razredne družice, „osobom visokog kalibra“ (Romano, u Cherini: 1990). Diplomirao je 1945. godine na Fakultetu književnosti i filozofije Sveučilišta u Trstu. Zadnjih trideset godina svoje akademske karijere radio je kao redoviti profesor talijanskog jezika i književnosti na Učiteljskom fakultetu u Trstu. Bruno Maier bio je akademik Talijanske književne akademije Arkadije, te član ASLA-e (Accademia di Scienze, Lettere e Arti) u Udinama, Društva „Minerva” iz Trsta i dugogodišnji predsjednik UPT-a (Università popolare di Trieste). Tijekom svoje duge karijere znanstvenika, književnog kritičara i esejiste, svoj profesionalni interes usmjerio je posebice na talijansku književnost od trinaestog do dvadesetog stoljeća i književno-povijesnu problematiku pisaca i pjesnika Furlanije-Julijske krajine, Trsta i Istre. Objavio je brojne radove književne kritike, pripovijetku Case a Capodistria i roman „između autobiografije i izmišljotina“ (Giammancheri, Zovatto: 2003: 180), L’assente (Odsutan, u prijevodu Mihaele Vekarić). U svom jedinom romanu Bruno Maier je napisao: „Živio sam za književnost, od književnosti. Sve ostalo nije mi bilo važno, ili mi je mnogo manje značilo …“ (u Vekarić 1998: 113). Ove tri, naizgled jednostavne, rečenice, koje obuhvaćaju cijeli jedan život, potaknule su interes za proučavanjem ovog velikog kritičara s namjerom i u nadi da ga se bolje predstavi i približi široj publici, izvan talijanskih granica. Bruno Maier je pisao o povijesti talijanske književnosti, birajući kao predmet svog istraživanja brojne autore i razdoblja talijanske književnosti: od Dantea do Crocea, od Boccaccia do Alfierija, od Lorenza il Magnifica do Tassa, od Poliziana do Della Case, od Castiglionea do Cellinija, od novelista 16. stoljeća do Barettija, od Arkadije do neoklasicizma. Maier je bio uzoran kritičar tršćanske književnosti 20. stoljeća, a ako danas i postoji pojam „triestinità”, a grad Trst je smatran gradom Sveva, Sabe, Giottija, Stuparicha, osim istinske vrijednosti koja leži u svakom od tih imena, možemo za to zahvaliti i Brunu Maieru, kojeg su ugledni znanstvenici Mario Petrini i Pietro Gibellini nazvali „genius loci [... i] živući i vrijedan um više od dvije generacije“ (Maier, 1992: 5). Dugi niz godina Maier se potpuno posvetio djelima Itala Sveva postavši tako promotorom njegovih djela. Urednik je kritičkog izdanja o talijanskom piscu, uspjevši, pod nadzorom Svevove supruge Livije Veneziani i kćeri Letizije Svevo Fonda Savio otvoriti, unutar gradske knjižnice Attilio Hortis u Trstu, muzej posvećen Svevu. Povrh toga, kao „rođeni Kopranin i posvojeni Tršćanin“ (Visintini: 2002) Maier je posvetio svoju dušu i pero za promicanje i obznanjivanje književnosti svoje voljene Istre. Pred kraj svog života okušao se i kao autor kratke pripovijetke Case a Capodistria i romana L’assente (Odsutan u hrvatskom prijevodu Mihaele Vekarić). Kao mladić, pisao je i poeziju i kazališne komade koji je odlučio ne objaviti smatrajući ih samo vježbama stila i pisma. Život Bruna Maiera bio je uglavnom posvećen književnoj kritici; puno je pisao o drugima, ali su samo rijetki pisali o njemu. Radi se, kako je dokumentirano u disertaciji, uglavnom o kratkim kritičkim osvrtima kolega i suradnika na njegov rad, objavljenima u spomen na ovog velikog tršćanskog kritičara nakon njegove smrti, u novinama „Il Piccolo“, časopisima „La Battana“ i „Misure Critiche“. Najpotpuniji rad o životu i radu našeg kritičara, kojeg svakako treba istaknuti, je Ricordo di Bruno Maier, koji su napisali Enza Giammancheri, Maierova supruga i njihov obiteljski prijatelj Don Pietro Zovatto, objavljen nakon smrti Maiera. Ovim doktorskim radom želi se odati počast kritičaru Brunu Maieru, kroz analizu života i književnog opusa ovog uglednog pisca našeg vremena kako bi se ukazalo na erudiciju i istaknula kreativnost slavnog kritičara, pisca i pjesnika kroz prikaz njegovih djela; oslikala njegova osobna motrišta u ulozi kritičara tršćanske književnosti 20. stoljeća, s posebnim osvrtom na Itala Sveva čija je djela Maier njegovao s osobitim kritičkim žarom; argumentirala prisutnost autobiografske okosnice u jedinom Maierovom romanu (L'assente); predočila njegova povezanost s područjem u kojem je živio i radio, s posebnim osvrtom na utjecaj istog na njegovu poeziju i prozu; usporedila dva teksta romana L'assente, izvornik na talijanskom jeziku i prijevod na hrvatskom jeziku, prema prevoditeljskom modelu Vinaya i Darbelneta (Mounin: 2006: 64-66). Predstavljen je bogat književni-kritički rad Bruna Maiera koji pokriva gotovo cijeli talijanski teritorij: od oca talijanske književnosti, Dantea, do manje poznatih, ali ne manje važnih, posebice u pograničnom području, tršćanskih pisaca i pjesnika s posebnim osvrtom na dva najistaknutija predstavnika, Sveva i Sabu; analiziran je književni i pjesnički opus Bruna Maiera: pripovijetka Case a Capidistria, roman L'assente, incipit drugog, nedovršenog romana, Le ali di Pegaso i njegova rana djela, pjesme i kazališni komadi u namjeri upoznavanja unutarnjeg svijeta istarsko-tršćanskog kritičara, njegovog odnosa s rodnim mjestom i jezikom, nostalgijom za „izgubljenim“, kroz analizu njegovog kritičkog osvrta na zbirku pjesama na koparskom dijalektu Fora del semenà Valentina (Tina) Gavarda te isticanja njegovog odličnog poznavanja dijalektalne poezije i velike osjetljivosti za fonetiku i morfologiju rodnog dijalekta; detektirane su dodirne točke između Svevove trilogije i književnih djela Bruna Maiera, kojeg Letizia Svevo Fonda Savio smatra „najvećim poznavateljem Sveva“ (1986: 5), zbog njegove neumorne i odane predanosti djelima i životu tršćanskog pisca; uspoređena su dva teksta, original na talijanskom i prijevod na hrvatskom jeziku, prema sedam prevoditeljskih postupaka koje su definirali Vinay i Darbelnet (eksplicitacija, kalk, doslovni prijevod, transpozicija, modulacija, ekvivalencija, adaptacija) te izložena i obrazložena odstupanja i greške u prijevodu. Temeljni znanstveni doprinos ovog rada je u opsežnosti bibliografije (od kojih su neki izvori izgubljeni usred izlijevanja vode u staroj zgradi biblioteke Attilio Hortis u Trstu, 2012. godine) i u mogućnosti korištenja navedenih bibliografskih izvora za pisanje budućih radova o Svevu, tršćanskoj i istarskoj književnosti dvadesetog stoljeća. |
